Met deze blogtitel sluiten we aan bij accenten die – tegen wil en dank – tijdens de laatste maanden van 2022 de mondiale media beheersten, nl. het voetbaljargon. Ter herinnering: Haspengouw fungeerde reeds in 2007-08 als gastheer en decor voor een spannende ‘katar-act’! Het is nu de bedoeling om een aantal voor Haspengouw belangrijke realisaties – specifiek met betrekking tot de duurzame ontwikkeling van het cultuur- en landschapstoerisme – uit het tweede decennium van het derde millennium bondig op te lijsten.

We plaatsen onderstaande projecten naast oudere ‘spelers’ zoals het landgoed Hex en de commanderij van Alden Biesen, het provinciaal domein Nieuwenhoven en het Gallo-Romeins Museum, het fietsroutenetwerk en het wijnkasteel van Genoelselderen, … zij verwierven al eerder een basisplek en wisten zich als publiekslievelingen te handhaven. Er is echter geen plaats voor het fel bewierookte surrogaatkerkje omdat dit kunstwerk niet wortelt in de Haspengouwse identiteit. Het had m.a.w. even goed en misschien zelfs nog beter – want het verstoort de Bollenbergse rust en bezorgt de buurtbewoners overlast – elders in een regio met minder aangeboren cultuurhistorische talenten neergepoot kunnen zijn. Ik maak ook geen numerieke rangorde; elk project bezit voldoende talenten om het op termijn waar te maken. Ik wens mijn basiselftal wel een bekwame coach die gelooft in en werk maakt van duurzaam cultuur- en landschapstoerisme.

De Loonse Sint-Odulphuskerk, een bekroonde restauratie

De (neo)romaanse kapittelkerk waar eertijds de graven van Loon bij hun aanstelling gekroond werden, is volledig én met een uiterst betekenisvol eigentijds accent – halo – gerestaureerd. Vooral het sfeervolle interieur charmeert. Naar aanleiding hiervan verscheen in februari ‘21 de blog “De Sint-Odulphuskerk … één millennium later: het loont de moeite”. In de kerk en de sacristie staan Vlaamse topstukken, nl. de miraculeuze stoel van Sint-Lutgardis en het kleurrijke Odiliaschrijn (cfr. blog “Over Odilia van Keulen en haar reliekschrijn: de realiteit achter de legende”). In september 2022 sleepte deze multifunctionele kerk terecht de Vlaamse publieksprijs voor Onroerend Erfgoed in de wacht. De Sint-Odulphuskerk is een open kerk en derhalve steeds te bezoeken en te beleven. Zelf wandelden we er de afgelopen maanden meermaals binnen en vonden er telkens waar velen in deze jachtige tijden koortsachtig naar op zoek zijn … een warme en gastvrije bezinningsruimte met rust en stilte! 

Vijfsterrenhotel Kasteel van Ordingen

Na een decennialange (1998-2020) minutieuze en historiserende restauratie ontvouwt het kasteel van Ordingen zich thans als een prestigieus hotel-restaurant … een absolute culinaire en gastronomische meerwaarde in de beleving van het Haspengouws cultuurtoerisme waarin kastelen essentieel zijn. Met zijn wervelend dakenspel en talrijke spitse torentjes is deze historische ankerplaats – ooit een commanderij onder de vleugels van de landcommanderij Alden Biesen! – vanop afstand zichtbaar. Het vijfsterrenhotel Kasteel van Ordingen, inclusief het gastronomisch restaurant Aurum (één Michelinster!) en Bistro Richard, behoort tot de gerenommeerde hotelketen Relais & Châteaux. In de lente van ’22 werd op het domein een wijngaard aangeplant. De eerste flessen ‘Chateau Ordingen’ worden tegen het voorjaar van 2024 verwacht.  Meer info: www.kasteelvanordingen.be

Op weg naar een toekomstperspectief voor de unieke kasteelsite Heers

De oprichting (2017) van de vzw. Heerlijkheid Heers, een groep enthousiaste vrijwilligers, kwam er een ommekeer in de stormvloed van alarmerende berichten omtrent de ‘bouwfysische toestand’ (lees voortschrijdende verkrotting) en de toekomst van het kasteeldomein van Heers. In 2021 werd Vlaanderen voor één symbolische euro eigenaar van het kasteel. De erfgoedstichting Herita vzw. treedt gedurende 35 jaar als beheerder op. N-VA minister Diependaele heeft een startbudget van 10 miljoen euro vrijgemaakt voor wat hij een ‘Vlaams pilootproject steunend op de vrijwillige inzet van locals’ noemt! Intussen houdt de vzw. Heerlijkheid Heers de lamp brandend met de organisatie van o.m. opruimsessies en -dagen, infomomenten, wandelingen en evenementen.  Het ‘opgekuist’ park dat voor de gewone man eeuwenlang hermetisch afgesloten bleef, is inmiddels via een bewegwijzerd Verborgen Moois-wandelpad ontsloten. In het voorjaar ’22 werd aangekondigd dat het kasteel tegen de zomer in de stellingen zou staan. Bij een bezoek enkele dagen geleden (19/12/2022) hebben we, zoals de foto toont, geen stellingen gezien. Mijn archief puilt uit van dergelijke hoopgevende berichten. Misschien begint de eigenlijke restauratie in 2023. Over de toekomstige functie en bestemming van deze historische en erfgoedrijke kasteelsite wordt nog nagedacht. We trekken – weliswaar noodgedwongen vanaf de kantlijn - de wacht op en houden je op de hoogte. 

Een trio nieuwe of vernieuwde onthaalcentra

Voor de cultuurtoeristische in- en beleving van een thema, stad of regio zijn professionele onthaalcentra als uitvalsbasis onontbeerlijk. De oubollige schatkamer van de Tongerse Onze-Lieve-Vrouwebasiliek onderging als Teseum (cfr. blog “Religieus Erfgoed Teseum”) een geslaagde gedaanteverwisseling: het betreft een audiovisuele totaalbeleving met aandacht voor religieuze en liturgische objecten, archeologische krochten – 2000 jaar kerkenbouw! – en als toetje een verpozing in een authentieke romaanse kloostergang. In Borgloon kan je terecht in het Fruitbelevingscentrum Stroopfabriek … een niet te missen intro voor een wandeling of fietstocht in de actueel zwaar beproefde Haspengouwse Fruitstreek. www.stroopfabriek.be  Tenslotte verwelkomen we ook het Belevingscentrum De Brug Vroenhoven waar – aan de oever van het Albertkanaal – het begin van de Tweede Wereldoorlog en de binnenvaart in the picture staan. www.debrugvanvroenhoven.be

Herinrichting De Motten Tongeren

De doordachte herinrichting van het recreatiepark De Motten komt vooral de inwoners van Tongeren-Centrum ten goede. Maar ook voor de bezoekers en recreanten gelden de nieuwe randparkings aldaar als een frisse en gastvrije ‘eerste kennismaking’ met ’s lands oudste stad die zich in het decor van De Motten 2.0 profileert. Het betreft een groene, open en transparante ruimte met aandacht voor stromend en stilstaand water en uitgerust met eigentijds parkmeubilair voor jong en oud: een modern skatepark, vlonderpad, wandelpaden, Finse piste, rustbanken, cafétaria met terras, speeltuin, sportvelden …. Door de aanleg van een 1 200m lange bypass werd de Jeker, zoals het een dergelijke rivier als lokalisatiefactor past, bovengronds weer zichtbaar gemaakt. De bestaande (vis)vijvers werden hertekend en voor de kinderen werd een waterbelevingsplein met bruisende fonteinen aangelegd. Het nieuwe stadspark vormt de verbinding tussen het cultuurcentrum De Velinx en het natuurgebied De Kevie. 

Landschapsherstel Printhagen

Rond de U-vormige hoeve van de eeuwenoude erfgoedsite Printhagen te Kortessem werd, na de restauratie van de hoevegebouwen, in alle stilte de slotgracht weer open gemaakt. Als defensieve elementen voor de Loonse waterburchten uit de 13-16^de eeuw werden deze slotgrachten in de loop van de 18-19^de eeuw op heel wat plaatsen geheel of gedeeltelijk gedempt … omdat ze hinderlijk waren bij de aanleg van een romantisch park. De huidige eigenaar wil Printhagen weer laten gedijen in de 18^de-eeuwse landschappelijke context van de Ferrariskaart … een anachronisme dat in een regio (in casu Vochtig-Haspengouw) waarin de verkavelingsdrift verwoestend tekeergaat, alvast mijn appreciatie geniet. Daarom ook worden laagstammige aanplantingen van fruitbomen (aangelegd na het kantelmoment ‘1958’) stelselmatig gerooid en vervangen door akkers. In dit kader passen ook de uitgestrekte weilanden met bomenrijen ten westen van de kasteelhoeve.

Quartier Bleu in Hasselt

Tijdens het interbellum, bij de aanleg van het Albertkanaal (1930-39), was men blijkbaar overtuigd dat er voor de Limburgse provinciehoofdplaats Hasselt een industriële toekomst was weggelegd en werd er een kanaalarm tot vlak bij de middeleeuwse omwalling – thans de Groene Boulevard alias ‘kleine’ ring – gegraven. Toen Hasselt na het kantelmoment ‘1958’ resoluut de weg van ‘diensten- en winkelcentrum’ insloeg, deemsterde de beoogde functie van deze kanaalarm weg. Het afgelopen decennium werd aan beide kanaaloevers het project ‘wonen aan het water’ met o.a. het Quartier Bleu gefinaliseerd. Dit ingrijpen project ontvouwt zich als een aaneenrijging van kubistische appartementsblokken met op het gelijkvloers een plejade van hippe restaurants, dito winkel- en kantoorgebouwen en ondergrondse parkings voor 1800 wagens. De gekasseide promenades (Slachthuiskaai en Gelatineboulevard) zijn verfraaid met 148 innoverende laanbomen (o.a. de New Horizon Iep, de Wildbladige Eik, de Turkse Eik, de Noordse Esdoorn en de Haagbeuk) en uitgerust met uitnodigend zitmeubilair. Een jachthaven houdt de kanaalgedachte van weleer levendig. Om uiteenlopende redenen – té elitair, té duur, negatief impact op de handel en de beleving in de historische binnenstad, … – viel deze stadsrenovatie (nog) niet bij iedereen in de smaak. Och ja, wat zal de toekomst brengen? Dat wist men blijkbaar ook niet toen men tijdens het interbellum Hasselt met deze kanaalarm opzadelde.

Op stap naar Verborgen Moois

Bewegwijzerde wandelingen zijn een ideale leidraad voor een geslaagde landschapsverkenning. Eerder ontwierp en bewegwijzerde het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren wandellussen rond tien ankerplaatsen,  zgn. greenspots. Het afgelopen decennium werd dit aanbod uitgebreid met tot nu toe 18 ‘Verborgen Moois’-wandelingen … themawandelingen in kleinere gebieden. Het betreft een voor Haspengouw quasi gebiedsdekkend aanbod (zie bijgaand overzichtskaartje) van meer dan 350 kilometer uniform bewegwijzerde en regelmatig onderhouden veilige wandelpaden. Bij elke wandeling is een rijk gedocumenteerde folder met routekaart beschikbaar. www.rlhv.be

Chocoladefabriek Rosmeulen wordt wooncomplex

Een samenleving die de eigen identiteit respecteert kijkt, met oog voor het verleden, hoopvol uit naar een leefbare en duurzame toekomst. Deze stelling werd succesvol geconcretiseerd in de Tongerse deelgemeente Nerem, met name in de herbestemming van de voormalige chocoladefabriek Rosmeulen tot een eigentijds woonproject. Deze fabriek uit 1909-11 in een verrassende art-nouveaustijl was één van de eerste betonskeletgebouwen in ons land. In het volume van de voormalige fabriek en met maximaal respect voor het origineel uitzicht werden 51 woonunits (woningen, appartementen en lofts) geïncorporeerd. Vlakbij zullen in een tweede fase nog eens 29 gloednieuwe BEN-woningen (BEN = Bijna Energie Neutraal) gebouwd worden. Dit geslaagd samengaan van ‘restauratie annex nieuwbouw’ is een mooi voorbeeld van de door de Vlaamse bouwmeester beoogde dorpskernversterking. Na de realisatie van fase 1steeg het inwonertal van het landelijke Nerem met ruim een kwart.  

Het Schulensmeer, natuurherstel in de Demerdelta

In het Schulensbroek komt het Europees natuurherstelproject Life Delta op kruissnelheid. Aan dit uniek, waterrijk natuurgebied en de interne heisa binnen het groene gedachtengoed omtrent de ingrijpende herinrichting, wijdde ik mijn maiden-Haspengouwblog “De groene slag om het Schulensbroek”. Tot op heden is het nog steeds mijn meest gelezen digitaal Haspengouwverhaal. Life Delta wil dit overstromings- en waterbeheersingsgebied maximaal teruggeven aan de natuur en ambieert de leefgebieden van bedreigde soorten –zowel planten als dieren en a fortiori vogels – te verbeteren.  De aanleg van een rietmoeras rond het Schulensmeer is nu zo goed als afgerond. De ingrepen hebben ook een positief impact op de visuele belevingswaarde van de landschapsobservanten en verhogen tegelijk de waterveiligheid voor de mens. Nagelnieuw, optimaal milieuvriendelijk en zopas voorgesteld is de Groene Halteroute tussen de spoorwegstations van Schulen en Diest (op spoorlijn 35 Leuven-Hasselt) … een wandeling van ca. 15 kilometer doorheen het Schulens-, het Halens- en het Webbekomsbroek. De ondersteunende brochure kan je downloaden op www.groenehalte.be.

De Haspengouw-monografieën

Lapis, mors-abolescens.
22 december 2022