In het voorjaar 2020 lieten vijf gemeenten uit het hart van Haspengouw -Alken Borgloon, Heers, Kortessem en Wellen – de modaliteiten omtrent een mogelijke fusie onderzoeken. Tongeren dat zodoende met lege handen dreigde achter te blijven, wachtte het resultaat van deze studie niet af en forceerde in een mum van tijd een principiële fusieovereenkomst met Borgloon. Sedertdien is elk onderling vertrouwen in hartje Haspengouw zoek. Het wantrouwen inspireerde roekeloosheid. Zo doet Kortessem momenteel verwoede pogingen om een schiereiland van het niet-Haspengouwse Hasselt te worden! Politiek-Haspengouw serveerde de afgelopen tijd een wansmakelijk streekgerecht. We volgen momenteel het traject van de Goede Week naar Pasen … het hoogfeest van de Verlossing en de Vrede. In deze geest kadert onderhavig dubbelverhaal. In het kunstzinnig erfgoed van het Haspengouws kerkenlandschap zijn immers heel wat aanknopingspunten met het lijdensverhaal van de Verlosser: het Laatste Avondmaal op Witte Donderdag, de Kruisweg en Kruisafneming op Goede Vrijdag en de Graflegging op Stille Zaterdag. Mijn conclusie: judassen is een werkwoord en zilverlingen zijn een kwaad van alle tijden.
Witte Donderdag: Het Laatste Avondmaal
Op bovenstaand schilderij is het Laatste Avondmaal voorgesteld. Het betreft een barok doek van de Luikse schilder François Walschartz, een leerling van P.P. Rubens. De naam van de kunstenaar staat geschreven in de rand van de koperen koeltobbe. Het werk dateert uit het einde van de 17de eeuw en is te bezichtigen in de sfeervolle Sint-Genovevakerk van Zepperen. Het Laatste Avondmaal wordt in de katholieke liturgie beschouwd als de instelling van het sacrament ‘Heilige Eucharistie’ tijdens de laatste bijeenkomst van de levende Jezus met zijn apostelen. We zoemen in op de Venetiaans blonde figuur aan de rechterzijde van Jezus … Judas Iskariot. Jezus heeft net aangekondigd dat hij kortelings de kruisdood zal sterven omdat iemand van de aanwezigen hem bij de Romeinse Overheid heeft verraden. Dit verklaart de ‘vragende’ onrust die er op veel gezichten af te lezen is. Dergelijke expressies typeren het barokke stijlconcept. De hand van verklikker Judas rust op de beurs met dertig zilverlingen die hij in ruil voor dit verraad ontvangen heeft. Volgens evangelist Mattheüs pleegde Judas na zijn verraad – die ik zal kussen, hij is het – zelfmoord. Met de zilverlingen werd vervolgens een perceel grond gekocht om ‘vreemdelingen’ te begraven, de zgn. bloedakker.
Haspengouw valt een eerste maal van zijn voetstuk
De schandaalfusie Tongeren-Borgloon zit kennelijk op schema en moet in principe enkel nog door de betrokken gemeenteraden bekrachtigd worden. Patrick Dewael (22/03/2023): “Ik ben nu al klaar met deze fusie”. Voor vragen en meer informatie kunnen belangstellenden terecht op www.tongerenborgloon.be. Op enkele locaties in Borgloon en Tongeren werden dit voorjaar zgn. themacafés – een soort inspraak- en participatiezittingen – georganiseerd; vooraf inschrijven was een vereiste. Met telkens enkele tientallen participanten was de opkomst betreurenswaardig laag. Meer dan een poging tot het sussen van de gemoederen en het opwekken van een zweem van democratie was het dan ook niet. “Wat kunnen we er nog aan doen, ze (= de politiekers) doen toch wat ze willen” is de trieste teneur die er momenteel in Borgloon heerst. Een Tongers burgerinitiatief is op zoek naar 3 200 handtekeningen om alsnog een referendum ‘pro versus contra fusie’ af te dwingen. Patrick Dewael, de politieke architect van deze fusie, vindt dit ter zake geen goed instrument en sust dat aan de naam Tongeren moeilijk getornd kan worden. Dat laatste beaam ik volmondig; ik heb het Tongerse cultureel aanbod in deze blogreeks al meerdere malen bewierookt. Maar dat de gravenstad Borgloon als autonome entiteit zonder enige aanleiding zomaar van de kaart geveegd wordt, noem ik een schandaal. Vooraleer partijgenoot en Vlaams minister van Binnenlands Bestuur, Bestuurszaken, Inburgering en Gelijke Kansen Bart Somers een beurs zilverlingen – een soort mensenhandel a rato van 500 euro per kop – als beloning voor fuserende gemeentes in het vooruitzicht stelde, was er nergens in Haspengouw sprake van, laat staan behoefte aan fusies!
Goede Vrijdag: de Kruisweg
In de Rooms-Katholieke kerk is de Kruisweg een stilstaan bij het lijden en de dood van Jezus Christus waarbij men achtereenvolgens bij veertien historische of apocriefe gebeurtenissen – de zgn. veertien staties – uit de lijdensweg van Jezus in stilte bidt. Een eerste aanzet tot de Kruisweg vindt men in Jeruzalem, waar pelgrims de historische plaatsen bezochten volgens de beschrijvingen van de via dolorosa in het Nieuwe Testament. Later werd deze route in onze contreien nagebootst door afbeeldingen in de kerken. De thans bekende veertien staties zijn ontstaan omstreeks het midden van de 18de eeuw. Voordien was er een grotere verscheidenheid . Normaliter bevinden de eerste zeven staties zich aan de noordzijde van de kerk, oplopend van voor naar achter. De zeven laatste staties zijn aangebracht aan de zuidkant en zijn gerangschikt van achter naar voor. In nagenoeg alle 171 gebedshuizen die ik in mijn monografie “Het Haspengouwse kerkenlandschap” portretteerde, is er een 14-delige kruisweg aanwezig. Het merendeel dateert uit de tweede helft van de 19de eeuw. Er bestaan heel wat variaties in de uitvoering en voorstelling van de taferelen: als schilderij, halfreliëf in hout of steen, in brandglasramen, in natuursteen of keramiek, modern of klassiek. We beperkten ons tot een drietal voorbeelden, telkens van de negende statie: “Jezus valt voor de derde maal onder het kruis”.
Links: brandglasraam, 1888, Vander Poorten – Sint-Pieterskerk Kortessem
Midden: in hout gesneden halfreliëfs – Onze-Lieve-Vrouwkerk Kortenbos
Rechts: schilderwerk op koperplaat – Sint-Pietersbandenkerk Wintershoven
.jpg)
Haspengouw valt een tweede maal van zijn voetstuk
Tom Thijsen, burgemeester van de plattelandsgemeente Kortessem ‘De Poort van Haspengouw’, wil coûte que coûte in zee gaan met provinciehoofdplaats Hasselt waar momenteel NV-A ondervoorzitter Steven Vandeput de burgemeesterssjerp omgordt. De tandem heeft onlangs de overige acht aan Hasselt grenzende gemeenten schriftelijk bevraagd om in dit waanzinnig verhaal mee te stappen. Er kwam – logischerwijs – geen reactie: voor al deze gemeenten wegen de nadelen niet op tegen de hypothetische voordelen: ze kusten niet! Maar de fusionisten-in-spe Hasselt en Kortessem, ze ploegen voort. Hun ‘inwoners met vragen en internet-deskundigheid’’ kunnen terecht op de nieuwbakken website www.hasseltkortessem.be. Daar kon men ook de huis-aan-huis bedeelde bevraging omtrent de nakende fusie invullen. De bevolking mag zelfs voorstellen formuleren om de fusie-zilverlingen nuttig te besteden. Wat adviesbureaus – de functie van dergelijke kantoren kan m.i. herleid worden tot het officieel maken, in ruil voor zilverlingen, van een vooraf door de opdrachtgevers omschreven eindresultaat! – ook mogen beweren, een wegkwijnen van Kortessem in Hasselt is vanuit diverse domeinen (geografisch, landschappelijk, socio-economisch, maatschappelijk, agrarisch, toeristisch, demografisch, urbanistisch, cultureel, …) irreëel en immoreel, ja zelfs waanzinnig. Beangstigend en mensonterend hierbij is dat vele nochtans verstandige inwoners hun mening niet willen, mogen of durven ventileren … uit vrees voor represailles, vooral in het domein van de zilverlingen! Daarom noem ik het dreigende fusiemonster Hasselt-Kortessem de waanzinfusie. Het opgaan van Borgloon in Tongeren enerzijds en de annexatie van Kortessem als schiereiland van Hasselt anderzijds betekenen een lans door ‘het hart van Haspengouw’!
.JPG)
Goede Vrijdag: De Kruisafneming
De Kruisafneming, traditioneel het thema van de dertiende statie van de Kruisweg, komt vaak ook als zelfstandig item voor. Wereldbekend zijn de kruisafneming-schilderijen van P.P. Rubens (o.a. Onze-Lieve-Vrouwekathedraal, Antwerpen), Rogier van der Weyden (Prado, Madrid) en Caravaggio (Vaticaanstad, Rome). Doorgaans zijn het donkere taferelen met in het midden het bleke maar tegelijk lichtgevende dode lichaam van Jezus. Naast de kruisafnemers (vrienden van Jezus) zijn ook de moeder van Jezus, Maria Magdalena en evangelist Johannes getuige van deze gebeurtenis. Ook in minstens een half dozijn Haspengouwse plattelandskerken is de Kruisafneming in de verf gezet, met name in de Sint-Martinuskerk van Genoelselderen, de Sint-Quintinuskerk van Gelinden, de Sint-Martinuskerk van Berg, de Onze-Lieve-Vrouwkerk van Munsterbilzen, de Sint-Odulphuskerk van Borgloon en de Heilig Grafkapel te Kanne. Bovenstaand tonen we de ‘Kruisafneming’ in de Sint-Pietersbandenkerk van het kersteningsdorpje Wintershoven. Het betreft een doek in Rubensiaanse stijl uit 1774 van de Brabantse schilder Pieter Jozef Verhaghen (1728-1811). Bovenaan figureren twee anonieme kruisafnemers. De in het rood geklede jongeling is evangelist Johannes. De geknielde dame met groene rok in het midden onderaan is Maria Magdalena. Maria, de bedroefde moeder van Jezus, draagt een blauwe mantel, en staart biddend naar de hemel, dé toekomst!
.jpg)
Haspengouw valt een derde maal van zijn voetstuk
De geografische regio Haspengouw is van geboorte een traditionele landbouwstreek met heel wat interne verscheidenheid. Talrijke kleine en grotere nederzettingen, burchten en kasteelhoeven, vierkanthoeven en watermolens liggen er verspreid in een glooiend landschap met weidse akkers, holle wegen en cultuurtaluds – bewijzen van eeuwenlange landbouw –, graslanden voor het vee en last but not least een breed gamma aan fruitteelt: hoogstammige boomgaarden, laagstammige plantages met of zonder hagelnetten, aardbeien en bessen in volle grond of onder plastieken tunnels, in oppervlakte en aantal snel expanderende wijngaarden en -domeinen … Maar helaas, de landbouw staat momenteel onder immense druk: de sector produceert te veel stikstof, nitraat en fijn stof en dit is nefast voor de ontwikkeling van de natuur en het milieu. Voor de fruitsector is de bedreiging zowaar nog groter: regelmatige schade door weersextremen (nachtvorst, hagelschade en zonnebrand), torenhoge energieprijzen (o.a. bewaring in koelsilo’s), onzekere kostenbatenbalansen en veel te lage verkoopprijzen door allerlei onzekerheden op de afzetmarkt en door wereldwijde concurrentie. Daarom werden in de voorbije maanden meerdere tientallen hectaren laagstammige aanplantingen gerooid (foto). Wat zal uiteindelijk de impact van de actuele landbouwcrisis op het uitzicht en de kwaliteit van het Haspengouws landschap zijn? Een antwoord op deze vraag is niet alleen cruciaal voor de telers maar ook voor de toeristische marketing van deze regio. Daarom, geniet straks van de onschuldige bloesems nu ze er nog zijn!
.JPG)
Stille Zaterdag: Heilig Grafkapel van Kanne
Deze kapel in gelige Maastrichtersteen is één van de stilistisch gaafste creaties in barokstijl in Haspengouw. In 1647 liet Herman Jekermans, bij thuiskomst van een bedevaart naar de echte H. Grafkapel in Jerusalem, hier een analoge kapel nabouwen. De H. Grafkapel werd in 1697 een eerste maal vergroot en kreeg haar huidig volume in 1714. In 1954 stortte ze vrijwel volledig in. De architecten M. Klinkers (Maasmechelen) en P. Ulrix (Tongeren) stonden in voor de historiserende wederopbouw van 1960. Barok is vooral de triomfantelijke aankleding van de voorgevel. Toscaanse halfzuilen benadrukken de verticaliteit. Op de bovendorpel van het arduinen portaal staat het chronogram “sepULChro DoMInI IesU gLorIoso” (1714) terwijl de Franstalige tekst op de gevelsteen boven het driehoekig fronton de adellijke, militaire en ambtelijke titels van Daniel Wolff de Dopff, heer van Neercanne, opgesomd worden. Zijn blazoen staat in een allegorisch decor met krijgshaftige mannen en putti. De twee vleugelstukken van de klokvormige gevel zijn centraal verbonden door een gebogen fronton waarin de “Graflegging van Jezus” is uitgebeeld.
De tongewelven van het bepleisterd interieur zijn met geometrisch rococo-stucwerk versierd. Links vooraan in het koor staat een laatbarokke imitatie-grafkapel, gemaakt van Maaskalksteen, Maastrichtersteen en gepolychromeerd hout (1716). Het huidig altaarstuk “Kruisafneming van Christus” (1963) is van de Nederlandse kunstschilder Frans Van den Berg (1919-89). De Heilig Grafkapel aan de Muizenberg 10 te Kanne is een ‘open kerkje’, beschermd sinds 1948.
Lapis, mors-abolescens.
5 april 2023
Dit vindt u misschien ook interessant!
Scroll to Top
Scroll to Top