Fruitteelt & landbouw Mens & samenleving Natuur & landschap Toerisme & recreatie

Haspengouw overleeft 2020, een eigenzinnig jaaroverzicht - deel 2

28 januari 2021 Haspengouw 1869

In tegenstelling tot het eerste deel waarin vooral het erfgoed en de nederzettingen (steden en gemeenten) centraal staan, gaat de aandacht in dit tweede deel van mijn eigenzinnig jaaroverzicht 2020 vooral uit naar natuur en landschap, landbouw en toerisme. Op dat vlak zijn er immers bijzondere en verstrekkende ontwikkelingen gaande waarover het laatste woord beslist nog niet gezegd is. Je zal gaandeweg ook de creatie van een nieuwe functie ontdekken, nl. een veelzijdig Vlaams minister voor Haspengouwse Aangelegenheden!   

De natuur wint stelselmatig veld

Na mijn druk gelezen maidenblog ‘De groene slag om het Schulensbroek’ (Herk-de-Stad & Lummen) blijft dit natte confluentiegebied van meerdere waterlopen het ganse jaar in het nieuws. Zelfs Zuhal Demir, Vlaams minister van Energie, kon de gemoederen niet echt bedaren. Niet de natuurliefhebber –van welke strekking dan ook– maar een rechter beslist nu hoe en wanneer de duurzame herinrichting van dit uniek natuurgebied gebeurt … onbegrijpelijk en zielig tegelijk! De Herkenrodebossen in Kuringen zijn op weg naar een hele of gedeeltelijke bescherming als natuurgebied. In de Demervallei te Diepenbeek is het natuurgebied De Dijken 38,5 ha groter geworden wat perspectieven biedt voor o.a. de boomkikker en het herstel van blauwgraslanden. Op 2 februari –Onze-Lieve-Vrouw lichtmis!– worden, dankzij lichtgever Luminus en het Jane Goodall Institute, in een weiland te Romershoven (Goosstraat) en in aanwezigheid van Zuhal Demir, Vlaamse minister van Omgeving, 8 500 bomen geplant … de aanzet van de toekomstige attractie: het “Bos-op-één-dag”. In Munsterbilzen krijgt het bedreigd bos De Kiep (4 ha) in de vallei van de Litsebeek het etiket natuurreservaat. Ook in de beneden-Herkvallei tussen Herten en Alken (o.a. de kalkmoerassen van de Broek- en de Graeterbeemd) wint de natuur zienderogen veld (+ 65ha) dankzij Stichting Limburgs Landschap vzw … en de financiële steun van Zuhal Demir, minister van Toerisme. Je kan de Grote Beemd en de broekbeemd echt beleven via de bewegwijzerde paden van ‘Verborgen Moois Herkbeemden’ (3/4/7 km).

Een heuse landschapsoorlog in de maak

Begin maart zet overvloedige regenval de Herkvallei op heel wat plaatsen blank, o.a. in Wimmertingen waar alleen de hoger gelegen oeverwallen het hoofd boven water kunnen houden (cfr. foto intro). Op de grens van Riemst (Zichen, Vroenhoven) en Bassenge (Eben-Emael) ontketent zich een landschapsoorlog: het Waalse cementbedrijf CBR graaft in de Romontgroeve tot op de gewestgrens ‘mergel’ af zodat een deel Vlaamse grond letterlijk naar Wallonië dreigt af te glijden. Zuhal Demir, minister van Justitie en Handhaving, meldt dat ze in deze kwestie (lees: een wijziging van het Waals gewestplan) niet geraadpleegd is door haar Waalse collega. Met betrekking tot de veiligheid en ten behoeve van de landbouw werd indertijd een ‘bufferzone’ overeengekomen; deze afspraak is nu eenzijdig geschonden! Het ruilverkavelingsproject Jesseren is na 16 jaar bijna ‘uitgerold’. In 2020 saneert Natuurpunt een perceel langs de Sint-Annabeek in Gors-Opleeuw. In 2021 volgt dan de finale met een veilige oversteek (N20) van het Hemelspark annex Bellevuebos naar Kortessem-city. Op de natuurrijke Bollenberg in Borgloon zijn de werken voor de inplanting van een “kunstserre tussen de boomgaarden” –een openruimte-project onder de noemer Reset Plein Air van Gert Robijns– gestart. In Groot-Loon protesteert de plaatselijke bevolking nu al tegen de recreatiedruk naar aanleiding van de corona-toevloed naar het doorkijkkerkje vlak bij de kunstserre-in-aanbouw … volgens Igor Philtjens, gedeputeerde van Toerisme, het “Guggenheim van Haspengouw”. Guggenheim op de zuidflank van Borgloon … Groot-Loon zal te klein zijn! Als je het mij vraagt, heeft het cultuurlandschap van de Bollenberg dergelijke foliekes echt niet nodig. De Vlaamse regering vindt blijkbaar van wel en stopt er een half miljoen euro in … dat komt ervan als de Vlaamse minister van Haspengouwse Aangelegenheden té royaal wordt!    

Allemaal beestjes

Reeds enkele jaren zet men in Tongeren, met succes overigens, een koppel slechtvalken in om de plaag van de zgn. stadsduiven ‘diervriendelijk’ te lijf te gaan. De roofvogels huizen royaal in een broedhok in de toren van de basiliek. Maar in die toren zijn werkzaamheden gepland voor de creatie van een attractief panoramisch uitzicht en die inmenging appreciëren de slechtvalken blijkbaar niet. Daarom is men van plan het broedhok te verplaatsen naar het dak van het gasthuis in de hoop dat de slechtvalken deze hint begrijpen; wil je op de hoogte blijven, bezoek dan geregeld www.vogelwerkgroepfruitstreek.be/projecten/bijzondere-broedvogelmonitoring/tongerseslechtvalken/. Op diverse plaatsen –o.a. in Bilzen (bij de aanleg van een privéverkaveling), Heers, Brustem, Val-Meer, Borgloon en Gingelom– worden, meestal in verdachte omstandigheden, dassenburchten bedreigd of vernield. Hasselt doet op ecologische wijze aan onkruidbestrijding; schapen begrazen zes voor machines ontoegankelijk stedelijke groengebieden en bestrijden zodoende de woekerende Japanse duizendknoop. Het RLHV zet o.m. verder in op het behoud, de overlevingskansen en de voorplanting van de kamsalamander in poelen met zuiver water. In de Brugstraat te Diepenbeek wordt, tot jolijt van o.a. dassen en kleine knaagdieren, de helft van een té brede autotunnel onder de E313 ingericht als ecotunnel die de natuurgebieden Misenberg en Galgebeek verbindt … van biodiversiteit gesproken! In Widooie en Vechmaal loopt nog steeds het wetenschappelijk project, onder auspiciën van LIKONA en UHASSELT, om de in Vlaanderen zo goed als verdwenen wilde hamster of korenwolf weer een toekomstperspectief te geven. Natuurgenegen vrijwilligers vinden begin augustus (slechts) drie hamsterburchten onder de stoppels van pas geoogste akkers van meewerkende boeren.

Landbouw, de economische troef van Haspengouw

2020 was voor de Haspengouwse landbouwsector heus geen boerenjaar. Voor wat de fruitteelt betreft verwijs ik naar mijn blog ‘Het Haspengouws fruit ziet zijne pere in 2020’. Goed nieuws was het openstellen van de Mexicaanse markt voor Belgische appels; de peren waren er al in 2019 welkom. De Nationale Boomgaardenstichting (NBS) en het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren (RLHV) inventariseren de hoogstamboomaarden in de buurt van de landcommanderij Alden Biesen: in dit fruitmuseum overleeft het genetisch materiaal van 80 appel-, 80 peren-, 80 kersen- en 40 pruimenvariëteiten. We nemen nota van een verontrustende mare omtrent een vaste waarde op de weidse akkers in Droog-Haspengouw: “De gekelderde suikerprijs doet bietentelers naar adem happen”. Vòòr 2017 kreeg een bietenboer 31 euro per ton bieten, nu nog amper 20 euro. In Vochtig-Haspengouw ligt het agrarisch accent op veeteelt (varkens, koeien, pluimvee): de toekomst van de veeteelt dreigt als zondebok van de klimaatproblematiek te verstikken in de administratieve carrousels van willekeurige al-dan-niet vergunningen. De publieke opinie veroordeelt megastallen en predikt de terugkeer naar een kleinschaliger biolandbouw wat uiteraard gepaard gaat met een hoger prijskaartje en … (veel) meer landbouwgrond. Helaas is deze de afgelopen decennia opgeslorpt door de creatie van nieuwe woonwijken (waar ‘klagers’ wonen), industriegebieden, bossen,  enz. Ondertussen verorberen de activisten in alle stilte goedkoop en vaak minderwaardig vlees, geproduceerd in overzeese megabedrijven. Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat onze overheden de duurzame toekomst van de Haspengouwse landbouw stiefmoederlijk bejegenen.

Klimaatbomen en windturbines

Alle gemeenten begroten hun klimaatbeleid en sussen hun groene geweten met de aanplant van klimaatbomen en –bossen. Ondertussen wordt door dezelfde besturen –en hun collega’s op hogere niveaus: provincie en Vlaanderen– her en der de bouw van windturbines, producenten van groene energie, bemoeilijkt, vertraagd of verhinderd door het weigeren of schorsen van vergunningen. Vooral het hoger gelegen plateau van Droog-Haspengouw, nabij de grens met Wallonië, lijkt uitermate geschikt voor de inplanting van windturbines: Gingelom (omgeving van de E40 en tumuli), industrieterrein Tongeren-Oost, Riemst, Hoeselt, Bilzen en Diepenbeek (naast de E313). Ondertussen verrijzen langs de N80, op de grens van Alken en Sint-Truiden, als het ware geruisloos twee windturbines … primeurs voor het lagergelegen Vochtig-Haspengouw. In Kortessem weigert de raad van vergunningsbetwistingen de uitbreiding van de biogasinstallatie Wauters Energy. In Herk-de-Stad krijgt het varkensbedrijf Lavrijsen van hetzelfde laken een broek. In Alken mag een melkveebedrijf koeienmest in elektriciteit transformeren: schadelijke methaangassen worden volgens een innovatief procedé omgezet in energie. Het fruitbedrijf Doucé (Kozen) bouwt de eerste privéwindmolen in Limburg. De constructie ziet eruit als een GSM-mast: 42 meter hoog, werkt zonder wieken en voorziet de koelcellen van elektriciteit. vzw Molenzorg Zuid-Limburg wil het mechanisme van de Dorpsmolen in Alken dermate aanpassen dat de molen in de toekomst met blauwe stroom groene elektriciteit kan opwekken.

Toerisme kreunt, recreatie boomt!

Corona heeft Haspengouw geleerd dat toerisme en recreatie absoluut geen synoniemen zijn. Toeristen –zowel eendags- als verblijfstoeristen– dagen het ganse jaar door amper opin de regio en wie het toch aandurft, riskeert een fikse boete voor het gratis opsnuiven van gezonde plattelandslucht! 2020 is dan ook een bijzonder cynisch jaar. Het verblijfstoerisme (B&B’s, hoevetoerisme, …) en de horeca incasseren rake klappen. De echte schade kan pas later geïnventariseerd worden … hopelijk valt het mee. En toch telde Toerisme Limburg op het fietsroutenetwerk tijdens de bloesemperiode aanmerkelijk meer fietsers dan in 2019! Als de lokale bevolking –vaak uit verveling of bij gebrek aan alternatieven–de eigen leef- en woonomgeving verkent, heet dat recreatie. Men herkent dit achteraf vooral aan de overdosis zwerfvuil in graskanten en op picknickplaatsen. Een en ander verklaart ook de topzomer van het Gallo-Romeins Museum: 15 000 bezoekers of een derde meer dan tijdens de zomervakantie 2019. De focus lag op kinderen en de lokale bevolking mocht bovendien gratis binnen. Het gemeentebestuur van Riemst veegt het project ‘Fietsen onder de grond’ te Kanne -de Haspengouwse joker als evenknie voor de Kempense troeven ‘Fietsen door de bomen’ en ‘Fietsen door het water’- definitief van de kaart … wegens té gevaarlijk. Het assortiment ‘Haspengouw op eigen tempo beleven’ is uitgebreid met ‘nostalgisch toeren in een dito geitje’ en een wandeling met een al dan niet gepimpte kruiwagen. Hopelijk kan dat ook in 2021. Innovatief is ook het trio ‘greeters’ dat in hun Hasselt met individuele toeristen op stap gaat.

En ook dat nog

Boudewijn Knevels (Mettekoven) –gewezen fruitdichter (2007-10) van Haspengouw– schonk in 1997 zijn unieke verzameling schrijfmachines (ca. 200 stuks vanaf 1881) aan de gemeente Heers in de hoop dat deze stimulus de aanzet zou zijn voor een schrijfmachinemuseum. In een hoekje van het gemeentehuis werd een museale ruimte vrijgemaakt. Bij gebrek aan belangstelling, zowel van de aanbod- als van de vraagzijde, raakte het enige schrijfmachinemuseum van ons land niet van de grond. Boudewijn schrikt zich een bult als hij in de loop van 2020 via de media verneemt dat zijn schenking op een veilingsite te koop wordt aangeboden. Hij wist hier niets van. Tot zijn privéverzameling behoort een … Corona, een schrijfmachine van Amerikaanse makelij uit 1917.

De landschapsbepalende bakstenen watertoren van Heukelom mag, na de goedkeuring van een ruimtelijk uitvoeringsplan, dan toch tot een B&B verbouwd worden. Dit industrieel-archeologisch baken werd in 2015 aangekocht door een projectontwikkelaar. Het vier verdiepingen tellende interieur wordt volledig ontmanteld. In de gevels zijn extra vensters voorzien. Buiten leidt een nog te realiseren glazen koker met trap/lift naar het panorama boven. Er komt een bijbouw met keuken en sanitair. Zoals meer in dit jaaroverzicht: er wordt in het abnormale 2020 massaal gepland maar de uitvoering is meestal voor later … vanaf 2021 en de volgende jaren, decennia, eeuwen, millennia of helemaal nooit.

 

 

 

 

Lapis, mors-abolescens.
28 januari 2021


Scroll to Top
Scroll to Top